Cập nhật 2023: Tìm hiểu nguồn gốc, ý nghĩa của áo dài truyền thống Việt Nam

Áo dài là quốc phục gắn liền với người Việt. Trải qua nhiều thế hệ, áo dài vẫn luôn được mọi người tin chọn để diện vào những dịp quan trọng, trang nghiêm. Dưới đây, umasẽ chia sẻ ý nghĩa của áo dài Việt Nam.

1. Khám phá nguồn gốc của áo dài Việt Nam

1.1 Áo dài là gì? Tổng quan về áo dài truyền thống

Giới thiệu về áo dài Việt Nam

Áo dài, trang phục truyền thống của Việt Nam, đã được cải biên từ “ngũ thân lập lĩnh” trong giai đoạn Tây hoá, hay còn được gọi là áo tân thời.

Áo dài là quốc phục của đất nước Việt Nam, thể hiện nét văn hoá cũng như sự nữ tính, duyên dáng của người phụ nữ.

Bộ trang phục áo dài truyền thống sẽ bao gồm tay áo, cổ áo, tà áo và quần. Cổ áo thường cao khoảng 3cm, tay áo dài đến cổ tay, thân áo ôm sát cơ thể và được cài bằng nút một bên. Tà áo có hai tà, được xẻ từ eo cho đến gần cổ chân. Ngực và lưng thường có chiết li. Quần áo dài thường đến mắt cá chân hoặc có thể dài hơn cho đến gót chân, có ống quần rộng.

Áo dài nam cũng tương tự như áo dài nữ, nhưng vòng 2 không được thiết kế bo sát. Điều này tạo nên 1 kiểu dáng thẳng đứng làm toát lên vẻ nam tính và chín chắn.

1.2 Tiền thân của áo dài Việt Nam – Áo ngũ thân lập lĩnh

Áo ngũ thân lập lĩnh màu xanh mint

Sau khi ra đời, phiên bản đầu tiên của chiếc áo dài ngày này được gọi là áo ngũ thân lập lĩnh, xuất hiện vào năm 1744 thời chúa Nguyễn Phúc Khoát tại Đàng Ngoài. Ông có ý định thống nhất hai Đàng và đã ra lệnh rằng các quan chức cấp cao phải mặc cùng một loại trang phục để phân biệt với người dân thường. Áo ngũ thân lập lĩnh đã từ đó được hình thành cơ bản qua những bộ trang phục này.

Theo tài liệu nghiên cứu, áo ngũ thân lập lĩnh thiết kế với cấu tạo như như sau:

1. Thân áo: Thân áo được tạo bởi 5 mảnh ghép lại, bao gồm 2 mảnh phía trước, 2 mảnh phía sau và 1 mảnh nằm bên phải trước thân. Vạt áo được may xoè và cong.

2. Nút áo: Áo có 5 nút, thường kéo dài từ giữa cổ áo đến phía dưới cánh tay. Loại nút này thường được làm từ các vật liệu như gỗ, ngọc, hay kim loại…

3. Lớp lót: Áo có lớp lót bên trong màu trắng, giống kiểu áo bà ba, mặc gần kín.

4. Tay áo: Tay áo được may với kích thước thoải mái để dễ dàng cử động. Khi áo được trải trên sàn, phần vai và phần tay tạo thành một đường thẳng. Vai áo không may cứng như áo vest.

5. Cổ áo: Cổ áo được may đứng vuông, ôm sát vào cổ. Cổ áo được may hai lớp, lớp trong được gọi là cổ áo nội y, may bằng vải mềm; còn lớp cổ áo ngoài được may cứng và ôm sát cổ. Khi mặc, cổ áo bên trong sẽ cao hơn cổ áo bên ngoài.

2. Ý nghĩa của áo dài truyền thống Việt Nam

2.1 Thể hiện nền văn hoá đặc sắc của Việt Nam

Áo dài gắn liền với văn hoá Việt Nam

Tà áo dài, một trang phục đã tồn tại và phát triển qua bao thời gian, luôn trọn vẹn trong tâm hồn người Việt. Biết bao sóng gió, cải cách, nhưng áo dài vẫn được người dân Việt Nam tin yêu, mang trong nó hình ảnh tâm hồn quê hương.

Cũng giống như câu hát:

“Đẹp biết bao quê hương cho ta chiếc áo nhiệm màu

Dù ở đâu Paris, London hay ở những miền xa

Thoáng thấy áo dài bay trên đường phố

Sẽ thấy tâm hồn quê hương ở đó, em ơi”

Dù ở đâu đi chăng nữa, tà áo dài vẫn bay bổng trong gió, gợi nhớ đến quê hương, văn hoá đẹp của dân tộc. Áo dài không chỉ là biểu tượng văn hóa Việt Nam, mà còn thể hiện tính cách và lòng kiên cường của phụ nữ Việt Nam.

Từ cuộc thi quốc tế đến cuộc sống hàng ngày, hình ảnh tà áo dài luôn hiện hữu, gắn bó với con người Việt. Học sinh, cán bộ công sở, lễ hội và đặc biệt nhất là các dịp lễ tết, tà áo dài luôn được mọi người trân trọng, yêu thương và lựa chọn cho những ngày trọng đại của cuộc sống.

Năm 1970, tà áo dài Việt Nam đã ghi danh huy chương vàng tại hội chợ quốc tế Osaka, Nhật Bản và vinh dự là một trong những trang phục đẹp nhất.

Tà áo dài – nét đẹp không thể phai, hơi thở của văn hoá Việt Nam luôn tỏa sáng trong lòng người Việt, vươn tầm quốc tế, là niềm tự hào của dân tộc.

2.2  Ý nghĩa của áo dài – Bản thu nhỏ của đất nước Việt Nam

Áo dài biểu tượng của sự dịu dàng, thướt tha của người phụ nữ

Tà áo dài, với thiết kế tinh tế, khiến người khoác lên như bay bổng, thể hiện rõ nét đường cong hình chữ S hoàn hảo – chữ S biểu tượng cho bản đồ Việt Nam. Chiếc áo dài là biểu tượng không chỉ của văn hóa mà còn của vẻ đẹp quyến rũ của phụ nữ Việt Nam.

Áo dài đã góp phần giới thiệu đất nước Việt Nam với thế giới thông qua nhiều phong cách từ cổ điển đến hiện đại. Nó lan tỏa trên khắp mọi miền đất nước, trên các con đường và đã được UNESCO công nhận là di sản văn hoá phi vật thể của nhân loại.

Tà áo dài là biểu tượng của sự dịu dàng, thướt tha, và làm nổi bật vẻ đẹp tự nhiên của người Việt Nam. Nó mang trong nó vẻ đẹp truyền thống, văn hoá sâu sắc của đất nước, khiến mỗi người phụ nữ trở nên quyến rũ và duyên dáng khi khoác lên.

Nhìn thấy tà áo dài, người ta không chỉ thấy vẻ đẹp của trang phục mà còn thấy nét duyên dáng, thanh khiết và tinh tế của người phụ nữ Việt Nam. Đó chính là sức hút, là đặc trưng riêng biệt của tà áo dài – một biểu tượng vượt thời gian, gắn liền với tâm hồn và văn hoá của người Việt.

2.3 Chứa đựng các triết lý nhân sinh

Áo dài mang đậm ý nghĩa nhân sinh

Một ý nghĩa của áo dài khác cực sâu xa chính là nó mang đậm triết lý nhân sinh. Tà áo dài Việt Nam mang trong mình những ý nghĩa truyền thống vô cùng sâu sắc. Nó đã phát triển và biến đổi từ những chiếc áo ngũ thân cổ xưa. Ngày nay, tà áo dài vẫn gắn liền với những giá trị tinh thần và văn hóa đặc trưng của dân tộc.

Với chiếc áo ngũ thân của nam giới ngày xưa, các tà áo đại diện cho tứ thân và phụ mẫu. Đặc biệt, ngũ thân còn biểu hiện triết lý ngũ thường: nhân, lễ, nghĩa, trí, tín. Áo lót màu trắng bên trong áo ngũ thân tượng trưng cho tinh thần và thân thể luôn trong sạch và thuần khiết.

Áo tứ thân của nữ giới thể hiện tứ đức của người phụ nữ: Công, dung, ngôn, hạnh. Hai tà trước áo được buộc lại với nhau thể hiện ý nghĩa vợ chồng, thể hiện tình thương và tôn trọng trong gia đình. Bốn tà áo còn tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu (cha mẹ chồng và cha mẹ vợ) mà người phụ nữ phải chăm sóc và kính trọng.

Năm chiếc khuy trên áo ngũ thân và tứ thân đại diện cho ngũ luân: phụ tử hữu thân, quân thần hữu nghĩa, phu thê hữu biệt, trưởng ấu hữu từ, bằng hữu hữu tín. Đây là những quan điểm xây dựng cơ bản của con người trong tương tác với gia đình và xã hội.

3. Sơ lược lịch sử của áo dài Việt Nam qua từng giai đoạn

Trước cả khi áo ngũ thân ra đời, trang phục truyền thống của người Việt đã xuất hiện với nhiều biến thể, trong đó áo giao lĩnh (襖交領) và áo viên lĩnh được xem là những trang phục phổ biến. Tuỳ vào hoàn cảnh và vị trí xã hội, người ta lựa chọn phù hợp giữa hai loại áo này. Áo viên lĩnh thường có 4 vạt phía trước và đã xuất hiện từ thời Lý, Trần. Ngoài ra, thời Lê cũng có quy định nghiêm ngặt về kiểu dáng và màu sắc áo cho đại triều và thường triều. 

Áo giao lĩnh thời xưa

Vào khoảng thời gian đó, người dân phải không được phép mặc trang phục có màu sắc giống quan lại. Hình ảnh của thời kỳ này mô tả rằng, người dân thường mặc áo tứ thân, ngũ thân hoặc các kiểu giao lĩnh, viên lĩnh kết hợp với váy.

Trong sách “Relation de la Nouvelle Mission des Péres de la Compagnie de Jesus au Royaume de la Cochinchine,” vào thời Lê Trung hưng, giáo sĩ Borri đã mô tả cách ăn mặc của người Việt: “Người ta mặc năm sáu cái áo dài, áo nọ phủ lên áo kia, mỗi cái một màu… Phần dưới thắt lưng của mấy lớp áo ngoài được cắt thành những dải dài. Khi đi lại, các dải này quyện vào nhau trông đẹp mắt…”

Tuy nhiên, có chút nhầm lẫn trong mô tả của giáo sĩ Borri, bởi phần thắt lưng mà ông nhắc đến thực ra chỉ là cái xiêm cánh sen mà người dân thường đeo phía trước ngực. Và áo dài mà ông đề cập là kiểu áo dài của phụ nữ Đàng Trong.

Vào năm 1744, vào thời vua Nguyễn Phúc Khoát, Võ vương đã đưa ra các cải cách về trang phục, để tạo ra sự khác biệt giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài, nên chiếc áo dài được ra đời ở Đàng Trong. Đây là loại áo dài đầu tiên kết hợp quần hai ống thay vì chân váy, được gọi là “áo dài Võ Vương.” Áo dài này mang đậm nét của cả miền Nam và Bắc.

Áo dài vào năm 1744

Chuỗi thời gian tiếp tục kéo dài đến năm 1930, khi hoạ sĩ Nguyễn Cát Tường tạo ra một kiểu áo dài mới – Áo dài Le Mur, dựa trên những đặc điểm của áo Châu Âu. Áo dài Le Mur có kiểu cổ sen, chỉ còn hai tà và tay phồng, ôm sát cơ thể và có nhiều màu sắc sặc sỡ. Tuy nhiên, áo này đã bị ngưng sử dụng vào năm 1943 do gặp phải đánh giá tiêu cực từ dư luận.

Sau đó, hoạ sĩ Lê Phổ đã khắc phục những hạn chế của Áo dài Le Mur để phù hợp với văn hoá và bản sắc người Việt. Áo dài Lê Phổ kết hợp giữa áo dài Le Mur, áo ngũ thân và áo tứ thân, tạo nên một kiểu áo dài vừa mang nét hiện đại, vừa kết hợp đường may cổ kính, nhận được sự hoan nghênh và đón nhận nhiệt tình từ nhiều phụ nữ.

Năm 1958, áo dài của bà Trần Lệ Xuân đã xuất hiện, nhưng lại gặp phải chỉ trích vì kiểu cổ áo may kiểu thuyền và khoét hở nhiều phần cổ.

Áo dài do bà Trần Lệ Xuân

Từ năm 1960, áo dài tay raglan đã ra đời, giải quyết được nhược điểm nhăn ở hai bên nách. Và dần dà, theo thời gian, áo dài đã trải qua nhiều sự cải tiến về kiểu dáng, từ tà áo, tay áo cho đến cổ áo. Quần cũng thay đổi từ ống rộng, dài đến quần ngắn.

Từ năm 1975 đến nay, định kiến về việc thay đổi kiểu dáng áo dài dần dần được mở rộng và chấp nhận nhiều hơn. Áo dài đã trở thành trang phục phổ biến trên đường phố, tại trường học, chùa chiền và các lễ hội. Nó không chỉ được yêu thích trong nước mà còn vươn xa hơn, trở thành biểu tượng trang phục đại diện cho đất nước Việt Nam trên thế giới.

Áo dài vào những năm 1975

4. Điểm qua 7 loại vải may áo dài phổ biến nhất

4.1 Vải lụa may áo dài

Áo dài vải lụa cao cấp

Trong dòng các loại vải để may áo dài, vải lụa luôn được xem là lựa chọn hàng đầu. Vải lụa được tạo nên từ tơ tằm tự nhiên, không gây kích ứng trên da và có độ mềm mịn, động bóng tự nhiên. Hiện nay, có rất nhiều loại vải lụa được sử dụng, bao gồm lụa Việt Nam, lụa Hàn Quốc, lụa Nhật…

Ưu điểm của vải lụa là sự tự nhiên và ánh sáng tự nhiên mà nó mang lại, cùng với độ mềm mại và độ rũ nhất định. Do được làm từ tơ tằm tự nhiên, vải lụa có khả năng thấm hút mồ hôi cực kỳ tốt, giúp da luôn thoáng khí.

Tuy nhiên, nhược điểm của vải lụa là việc sản xuất vẫn đang được thực hiện thủ công, vì vậy giá thành của nó khá cao. Bảo quản vải lụa cũng cần sự cẩn thận để tránh tác động xấu từ môi trường và côn trùng.

4.2 Vải voan/chiffon

Áo dài chất liệu chiffon siêu đẹp

Ngoài vải lụa, vải chiffon cũng là một lựa chọn phổ biến để may áo dài. Chất liệu này cũng mềm mại, có độ rũ mỏng nhẹ, tạo nên sự nữ tính, thướt tha cho những tà áo dài. Đối với những người không thường xuyên mặc áo dài, vải chiffon cũng là một sự lựa chọn thích hợp.

Ưu điểm của vải voan là trọng lượng nhẹ, mềm mại, luôn mang đến cảm giác thoải mái cho người mặc. Vải voan có thể chồng nhiều lớp tạo nên sự bay bổng, thoáng mát, thích hợp cho những thiết kế thướt tha, mộng mơ.

Tuy nhiên, vải voan rất mỏng nên khi mặc bạn cần có một lớp lót bên trong để tránh lộ những bộ phận nhạy cảm. Hãy cẩn thận vì có nhiều loại vải chiffon, tránh lựa chọn những loại giá rẻ kém chất lượng.

4.3 Vải nhung may áo dài

Áo dài vải nhung sang chảnh

Vải nhung là một loại vải sang trọng và cao cấp, được sử dụng chủ yếu cho các vẻ quý tộc và những dịp đặc biệt. Với một mặt làm bằng chất liệu trơn láng và mặt kia làm bằng nhung mềm mịn và mướt màng, vải nhung mang đến cảm giác tinh tế và đẳng cấp.

Ưu điểm của vải nhung là khả năng giữ ấm tốt, phù hợp cho việc may áo dài mùa đông. Vải có độ rủ cao, từng bước chuyển động của áo dài sẽ tạo nên vẻ mờ và rất sang trọng khi ánh sáng chiếu vào.

Nhược điểm của vải nhung là giá thành cao, đặc biệt những miếng vải nhung cao cấp có giá cực kỳ đắt đổ, vì vậy nhiều khi người ta sẽ sử dụng các loại vải nhung có pha thêm các sợi tổng hợp để giảm giá thành.

4.4 Vải ren sang chảnh

Áo dài đỏ vải ren quyến rũ

Vải ren thu hút sự chú ý nhờ sự quyến rũ và mẫu hoa văn đa dạng. Tuy nhiên, vì những lỗ hổng trên vải, nên nếu bạn muốn sử dụng vải ren một cách kín đáo, hãy sử dụng thêm lớp lót.

Ưu điểm của vải ren là có nhiều mẫu hoa văn và hoạ tiết đa dạng, với đa dạng màu sắc giúp cho người sử dụng có thể lựa chọn và may mặc theo ý thích.

Tuy nheien nếu không có lớp lót thì có thể lộ da thịt nhiều. Chất liệu mỏng manh và dễ bị rách, sứt chỉ nên cần cẩn trọng khi sử dụng.

4.5 Vải gấm may áo dài

Áo dài gấm màu vàng nắng bắt mắt

Vải gấm là một loại vải với hoa văn đặc biệt và thu hút sự chú ý. Mỗi hoạ tiết trên vải gấm thể hiện sự đặc biệt riêng của chất liệu này, tạo nên vẻ quyến rũ cho người mặc.

Vải gấm là có giá thành rẻ hơn so với vải lụa. Nó có sẵn các hoạ tiết đẹp để bạn lựa chọn theo sở thích. Chất liệu của vải gấm cũng có mọt loại mỏng đến loại dày tùy thuộc vào sở thích và thời tiết.

Tuy nhiên, vải gấm sở hữu 1 nhược điểm chính là không nên sử dụng vào mùa hè nóng bức vì ít có khả năng thấm hút mồ hôi và thoáng khí. Hoa văn của vải gấm thường khá phức tạp nên khi mặc sẽ khiến trông trưởng thành hơn rất nhiều.

4.6 Vải phi bóng bắt mắt

Áo dài vải phi bóng bắt mắt

Nhờ bề ngoài sáng bóng bắt mắt, vải phi bóng được rất nhiều người lựa chọn để may áo dài. Loại chất liệu này sở hữu tính nghệ thuật cao nên cực kỳ nổi bật khi nhìn vào hoặc chụp ảnh. Bên cạnh đó, vải phi bóng còn khó nhă, không bị nếp gấp mỗi khi giặt. 

Tuy nhiên, loại vải này lại có khả năng thấm hút mồ hôi kém do được làm từ sợi polyester. Do đó, vào những ngày hè nắng nóng hay phải hoạt động nhiều, người mặc có thể thấy khó chịu.

4.7 Vải Organza

Áo dài vải Organza hoạ tiết hoa xinh đẹp

Organza, hay còn được gọi là vải tơ sống, là một vật liệu vải được tạo thành từ sợi lụa và được bổ sung chất keo trong quá trình dệt. Cấu trúc dệt mật độ thưa của vải Organza tạo ra bề mặt mỏng manh, đem đến vẻ đẹp tinh tế và riêng biệt cho áo dài và các trang phục khác.

Một trong những ưu điểm nổi bật của vải Organza là tính thoáng mát. Cấu trúc thưa của nó cho phép hơi nước và mồ hôi thoát ra dễ dàng, giúp người mặc cảm giác thoải mái trong mọi hoàn cảnh.

Sự đa dạng về màu sắc cũng là điểm thu hút của vải Organza. Với một loạt các màu sắc khác nhau, nó thỏa mãn sự sáng tạo và phong cách riêng của từng người mặc, giúp áo dài trở nên độc đáo và ấn tượng.

Với cấu trúc vải mỏng nhẹ, Organza mang đến vẻ đẹp nhẹ nhàng, thanh thoát và tinh tế. Đặc biệt, vải này thích hợp cho các bức hình chụp ảnh đẹp và ấn tượng, làm nổi bật vẻ đẹp tự nhiên của người mặc.

Tuy nhiên, cũng không thể bỏ qua một số hạn chế của vải Organza. Do tính mỏng nhẹ, nó có xu hướng dễ bị xước khi tiếp xúc với các vật nhọn, do đó, việc sử dụng và bảo quản cẩn thận là điều cần thiết để duy trì tính mới và đẹp của vải.

Một yếu tố khác cần lưu ý là cần sử dụng lớp lót bên trong khi làm áo dài hoặc các trang phục từ vải Organza. Lớp lót này không chỉ giúp tránh tình trạng xuyên thấu áo mỏng làm người đối diện cảm thấy không thoải mái mà còn đảm bảo sự thẩm mỹ và lịch sự của trang phục.

Tuy đã trải qua một 1 bề dày lịch sự dài nhưng áo dài vẫn là quốc phục và niềm tự hào của dân tộc Việt. Mong rằng qua những thông tin nghiên cứu mà umađã tổng hợp ở bên trên, mọi người đã hiểu rõ hơn về ý nghĩa của áo dài cũng như lịch sự của nó.